Transport paliw płynnych - najważniejsze przepisy i wymagania

Transport paliw płynnych - najważniejsze przepisy i wymagania

Paliwa płynne to surowce, które dla gospodarki są szczególnie ważne. Niestety, ich transport wiąże się z wieloma wyzwaniami technologicznymi, których pojawienie się wymusza na ustawodawcach wprowadzenie stosownych regulacji prawnych. W poniższym artykule spróbujemy je przybliżyć.

Paliwa płynne — czym są i jaki mają wpływ na otoczenie?

Zanim przejdziemy do ogólnej charakterystyki obowiązujących przepisów, zwróćmy uwagę na to, co jest przedmiotem niniejszego wpisu. Do grupy produktów zwanych paliwami płynnymi zalicza się bowiem:

• ropę naftową,
• benzynę,
• ciekły gaz LNG,
• olej opałowy,
• naftę.

Wymienione substancje są skrajnie niebezpieczne dla człowieka i jego otoczenia. W trakcie przechowywania uwalniają opary, które następnie (po zmieszaniu z powietrzem) tworzą silnie wybuchową mieszaninę gazów. Dlatego tak ważne jest, aby przechowywać je w bezpiecznych pojemnikach.

Uwarunkowania prawne dotyczące przewozu paliw płynnych

Obowiązujące zasady załadunku transportu i rozładunku paliw płynnych wynikają z aktualnych aktów prawnych. Są to:

• ustawa z 28.10.2002 r., której przedmiotem są zasady przewozu towarów niebezpiecznych w transporcie drogowym,
• ustawa z 31.03.2004 r., która określa zasady przewozu towarów niebezpiecznych szlakami kolejowymi,
• podpisana przez władze PRL-u i nadal honorowana umowa ADR z 30.09.1957 r.,
• rozporządzenie Rady Wspólnoty Europejskiej z dnia 20.12.1995 r.,
• kodeks międzynarodowy o przewozie ładunków niebezpiecznych drogą morską SOLAS (Międzynarodowa Konwencja o Bezpieczeństwie Życia na Morzu).

W Polsce transport paliw płynnych odbywa się najczęściej drogą lądową. Wszystkie cysterny, które są w tym celu używane na terytorium naszego kraju, mogą być kontrolowane przez Transportowy Nadzór Techniczny.

Zasady dotyczące przewozu paliw płynnych

Z racji tego, że paliwa płynne są niebezpieczne dla organizmów żywych i ich środowiska, wprowadzono szereg zasad ogólnych, których celem jest zwiększenie bezpieczeństwa. W przypadku podmiotów świadczących transport paliw płynnych przepisy muszą być ujednolicone w odniesieniu do określonych rodzajów dróg komunikacyjnych.

Mówiąc o zasadach ogólnych, nie można zapominać o konieczności przeprowadzenia dokładnej inspekcji stanu technicznego cystern i pojemników. Niezwykle istotna jest też sama metoda załadunku paliw, która polega na wtłoczeniu substancji pod ciśnieniem. Należy też pamiętać o tym, aby przestrzeń wewnątrz pojemnika była na tyle obszerna, aby uwzględnić rozszerzalność temperaturową paliw.

Morskie drogi transportowe

Morza i oceany to obszary, w obrębie których przewożone są największe partie ładunków paliw płynnych. Do ich przewozu wykorzystuje się następujące rodzaje statków:

• gazowce,
• tankowce,
• zbiornikowce,
• chemikaliowce.

Zanim wyruszą one w rejs, trzeba je wpierw załadować lub przeładować. Proces ten odbywa się za pomocą systemu ruchomych przewodów łączących portowe zbiorniki ze statkiem, a także rurociągów i pomp rotacyjnych.

Co ciekawe, w transporcie morskim paliw płynnych wyróżnia się jednostki przeznaczone do konkretnych zadań transportowych. Transport paliw płynnych, które jeszcze nie zostały przetworzone (ropy naftowej), odbywa się za pomocą ropowców. Z kolei produktowce wykorzystywane są do transportu produktów ropopochodnych (np. olejów, smarów). Czasem statków używa się też do przewożenia ładunków kombinowanych (np. roporudowce — ropy i rud metali).

Specyfika transportu morskiego wiąże się z koniecznością ciągłego monitorowania stanu, ciśnienia i temperatury surowca. Bada się też ciśnienie gazu (oparów), który wydzielany jest przez ładunek. Zbagatelizowanie tego zagrożenia wiąże się z ryzykiem eksplozji i w konsekwencji — zniszczenia statku na pełnym morzu.

Transport koleją paliw płynnych

Transport kolejowy umożliwia szybkie przewiezienie paliw płynnych pomiędzy różnymi hubami logistycznymi. Najczęściej wykorzystuje się do tego celu:

• wagony typu cysterna "Z",
• wagony Zas,
• cysterny Zaes.

Ich zaletą jest możliwość przewożenia różnych rodzajów ładunków, poczynając od lekkich produktów ropopochodnych, a kończąc na ropie. W związku z tym, że najczęściej wagony wykonuje się ze stali, rozładunek, załadunek i przeładunek odbywa po podłączeniu uziemienia. Dzięki temu ryzyko wystąpienia przypadkowego iskrzenia elektrostatycznego spada do zera. Paliwa płynne przepompowuje się wprost z wagonów do cystern samochodowych.

Transport samochodowy (drogowy)

W naszym kraju transport drogowy paliw płynnych jest stosowany powszechnie, co wynika z geografii Polski, ale też z jej tranzytowego położenia względem Wschodu i Zachodu.

Należy pamiętać, że wiąże się on ze szczególnym ryzykiem. Sieć drogowa w Polsce wciąż mierzy się ze skutkami niewielkiej przepustowości, co w praktyce oznacza problemy w razie wystąpienia kolizji i co gorsza — wypadku. Po drugie, polskie drogi często przecinają duże aglomeracje, co oczywiście wiąże się z potencjalnym niebezpieczeństwem dla osób, które je zamieszkują.

Nie można zapominać, że bezpieczny transport drogowy paliw płynnych jest uzależniony m.in. od doświadczenia i umiejętności kierowcy. Niezbędne są też odpowiednie świadectwa, uprawnienia i zezwolenia, a także dokumenty przewozowe. Co więcej, kierowca powinien również posiadać określone certyfikaty poświadczające o jego umiejętnościach i przebytym szkoleniu.

Podstawowe zasady związane z samochodowym transportem paliw płynnych

Cysternę można załadować zarówno z dołu, jak i od góry. Jest to konieczne w przypadku wystąpienia sytuacji, które uniemożliwiałyby załadunek lub rozładunek jedną z tych metod.

Cysterna powinna być odpowiednio oznakowana. Należy pamiętać, że przewozi ona zawartość niebezpieczną również wtedy, gdy jest pusta, ale nie została wcześniej oczyszczona.

Pojazdy wykorzystywane do przewozu muszą posiadać wszystkie niezbędne dokumenty, w tym potwierdzenie przejścia badań technicznych.

Każdy pojazd używany do transportu paliw płynnych musi mieć co najmniej dwie gaśnice proszkowe.
Ze względu na panujące w środku ciśnienie, cysterna nie powinna być wypełniona paliwem całkowicie. Ulatniające się pary mogłyby wtedy doprowadzić do jej rozszczelnienia.

Pojazdy dopuszczone do przewożenia paliw płynnych nie powinny mieć żadnych pęknięć, uszkodzeń, braków w wyposażeniu itd.

Cysterny nie powinny być zanieczyszczone przewożonym paliwem. Na ich powierzchni nie mogą znajdować się resztki paliw!

Jednym z obowiązków odbiorcy jest dokładne oczyszczenie pojazdu z resztek przewożonego paliwa.

Techniczne przepisy dotyczące przewozu paliw płynnych

Obowiązujące zasady załadunku transportu i rozładunku paliw płynnych dotyczą również kwestii technicznych wynikających z wyposażenia pojazdu.

Zgodnie z umową ADR, auta o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 12 ton i zarejestrowane po 1 stycznia 1998 powinny posiadać ogranicznik prędkości do 90 km/h. W Polsce przepisy te są jeszcze bardziej zaostrzone, gdyż dotyczą każdego samochodu powyżej 3,5 tony.

Obostrzenia dotyczą również układu hamulcowego przyczep i samochodów. Jego konstrukcja powinna spełniać normy opisane w Regulaminie EKG.

W przypadku podmiotów świadczących transport paliw płynych przepisy jednoznacznie określają, w jaki podstawowy sprzęt awaryjny powinien być wyposażony każdy należący do nich pojazd. Zgodnie z nimi, na jego "pokładzie" powinny się znajdować:

• kliny służące do zabezpieczenia pojazdu przed stoczeniem się (co najmniej 1 klin),
• minimum dwa znaki ostrzegawcze, które służyć będą oznaczeniu miejsca awarii (np. trójkąty i kołki odblaskowe, pomarańczowe lampy błyskowe itd.),
• minimum jedna kamizelka ostrzegawcza dla każdej osoby przebywającej w kabinie pojazdu,
  antystatyczna latarka (bez elementów metalowych), dla każdego z członków załogi pojazdu.

Lista wyposażenia podstawowego jest na bieżąco uzupełniania asortymentem, który jest obowiązkowy w przypadku konkretnych rodzajów towarów niebezpiecznych (czyli w tym przypadku paliw płynnych).

Reasumując, obowiązujące przepisy dotyczące przewozu paliw płynnych na pierwszy rzut oka wydają się dosyć zawiłe. Z drugiej strony nie można zapominać, że są one kluczowe w kontekście zapewnienia bezpieczeństwa.